Chris Claassens (18 januari 1919 – 19 mei 2002) schreef in 1992 enkele verhalen waarin hij herinneringen ophaalde aan grote en kleine voorvallen in zijn familie in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Chris was een zoon van Mathijs Claassens (1891-1964) en woonde destijds met zijn familie in het huis links achter de spoorwegovergang aan de huidige Broekhuizerdijk. Een van de verhalen van Chris is getiteld ‘De brand bij Lei van Rens’. We publiceren het hier in iets ingekorte vorm, met dank aan Joost Claassens (de beheerder van de schriftelijke nalatenschap van zijn vader) voor zijn bereidwillige medewerking en het beschikbaar stellen van zowel tekst als foto’s. Dank gaat tevens uit naar Saval voor het beschikbaar stellen van foto’s.
Foto 1. Situatieschets
Als wij bij ons in de keuken zaten te eten, dan hadden wij allemaal een vaste plaats aan tafel. De tafel – een grenenhouten met diepe kloven waar de planken aan elkaar gemaakt waren en met een stuk van de linkerhoek als je er, komend vanuit de bijkeuken, bij kwam. Onder het raam, dat zich dan aan de rechterkant – de lengtekant – van de tafel bevond, stond een bank zonder rugleuning van ongeveer 1,20 meter lang. Op die bank zaten mijn broers en ik. Vader zat aan het hoofdeinde met de rug naar de trap en de deur van de opkamer. Naast mij, aan de andere zijkant zat de paardenknecht. Vaders vrouw, Dien, zat aan de lange kant naast de paardenknecht omdat zij het dichtste bij het fornuis diende te zitten in verband met het opscheppen van de etenswaren. De meid en de staande knecht zaten naast haar en naast vader. Het middageten was altijd klaar als de sneltrein van twaalf uur langs kwam. De langs komende treinen waren heel belangrijk voor de tijdbepaling. Je kon ze horen. Je wist dat ze altijd op tijd waren en daarom vertrouwde je er blindelings op dat de trein van twaalf uur inderdaad om twaalf uur en de personentrein van kwart over vier – tijd om te gaan schaften – precies om kwart over vier langs kwam.
Het was een mooie zomerdag in 1941. De zon scheen al wekenlang van de vroege morgen tot de late avond. Het was heel warm en de oogst was in volle gang. Mijn broers, vader en de knecht zaten bestoft en bezweet aan tafel. Ze waren moe en aten met trage happen. Ik kwam terug van het kantoor van de boerenbond waar ik sinds september van het vorig jaar werkte als hulp van secretaris Handrie Hegger. De sfeer aan tafel was als altijd gespannen. Duidelijk, was te merken dat het ergens weer goed mis was. Er werd zo’n beetje zwijgend gegeten. De oorlogsberichten waren deprimerend. Je had de grootste moeite om de kop boven water te kunnen houden.
Foto 2. Het spoorhuisje aan de Swolgensedijk in 1968
We hadden net de soep op toen een van de knechten door het raam zag dat er rook kwam uit de achterbouw van het huis van Lei van Rens, die in de buurt van wachtpost 5 een klein huisje met aanbouw bewoonde dat zo’n honderd meter van de weg – de Swolgensendijk – was afgelegen. In de toenmalige huisnummering had het huis A 25. De knecht – Toon Wijnen – sprong op en riep “Het brandt bij Lei van Rens.” Iedereen sprong van tafel op en zag dat er steeds meer rook uit de achterbouw door het dak naar buiten sloeg. Ook zagen we dat er rond het huis van Lei nog niets te bespeuren was wat er op zou kunnen wijzen dat zij de brand ook al ontdekt hadden. Integendeel. Alles bleef daar rustig en vermoedelijk zaten ook zij te eten en merkten niets van de brand omdat de rook in oostelijke richting werd weggeblazen en hun keuken aan de westkant van het huis lag. “Gauw, erheen”, riep vader, “de brandblusser”. In de achterkeuken hing de brandblusser tegen de muur. Onder handbereik van ieder die er bij kon.
Foto 3. Saval brandblusser
Het was een SAVAL blusser. We hadden hem een jaar of twee en hij was ons tegen een geringe vergoeding ter hand gesteld door de onderlinge verzekeringsmaatschappij van het LLTB uit Roermond waarbij vader tegen brand verzekerd was. Als je zo’n brandblusser in huis nam, dan werd de premie van de verzekering iets minder hoog. Savalblussers waren rode cilinders ter hoogte van 50 cm. Ze waren gevuld met water. In de vulopening kwam dan, in een soort mandhoudertje, een dichtgesmolten buisje van glas te hangen met de een of andere chemische vloeistof. Als deze zich met water vermengde ontstond er uit de 13 liter water ongeveer 140 liter schuim dat als een straal op het vuur gericht kon worden. De opening daarvoor was met een stevige rubberdop afgesloten. De vulmond werd afgeschroefd met een koperen schroefdop waarin een ongeveer 10 cm lange pen was gemonteerd. In uitgetrokken toestand werd die met een langwerpig zegel afgegrendeld.
Foto 4. Saval brandblusser
Bij het installeren van zo’n apparaat werd er altijd uitdrukkelijk bij gezegd dat men het onder handbereik moest ophangen. Liefs op een plaats in de boerderij die voor iedereen makkelijk te bereiken was. Bij ons thuis hing het dan ook in de bijkeuken aan de muur. Het viel dadelijk op door zijn fel rode kleur. Op het apparaat stonden in enkele punten de aanwijzingen voor gebruik. Als ik mij nog goed kan herinneren dan luidden die ongeveer als volgt:
1) Blijf kalm
2) Breng het apparaat naar het vuur
3) Keer het apparaat om en stoot de pen in
4) Richt de straal op het vuur.
Foto 5. De werkelijke aanwijzingen voor gebruik op de blusser
Vader vloog van tafel naar de bijkeuken en griste het apparaat van de muur. Hij liep er mee naar buiten en, terwijl wij zijn fiets haalden en ook onze fietsen pakten las hij de gebruiksaanwijzing. Maar kennelijk was hij niet zo kalm als nodig zou zijn en in zijn haast heeft hij waarschijnlijk regel 2 overzien. Hij keerde het apparaat om en stootte het met kracht naar de grond. De straal schuim die er met kracht uitkwam trof Dien midden in haar gezicht en over haar hele lijf. Vloekend liep zij naar binnen. Vader sprong op de fiets en wij reden zo hard als we konden over het fietspad langs de rails naar het huis van Lei van Rens waar hij nu al de vlammen uit de achterbouw zag slaan. En nog steeds was er niemand te zien. Het apparaat bleef maar doorspuiten. Zij die achter vader fietsten kregen telkens wat schuim over zich heen. Tegenover het huis van Lei gekomen gooiden we onze fietsen van ons af, staken de spoorbaan over en kwamen bij de vuurhaard. En jawel ... juist toen we daar waren bleek het apparaat leeg gespoten. Alleen nog een dun, onmachtig straaltje schuim kwam uit de spuitopening. Lei en zijn kinderen en vrouw kwamen toen ook naar buiten en met ons allen zijn we er in geslaagd de brand meester te worden met emmers water.
Foto 6. Etiket van een Saval brandblusser
Ondertussen was er een goederentrein onder het uitstoten van alarmsignalen, voorbij gekomen. Wij sloegen er geen acht op. Na het blussen van de brand werd er nog even nagekaart. Ondanks het feit dat er niets effectiefs met het apparaat was gebeurd vond vader dat het uitstekend gewerkt had. Als voorzitter van de boerenbond, die ook het verzekeringspakket van de O.V.M. onder zich had, had hij op diverse vergaderingen propaganda gemaakt voor het in huis hebben van een dergelijk brandbestrijdingsapparaat. Vooral voor op afgelegen boerderijen. Om de brandweer te waarschuwen moest men in die tijd eerst naar Melderslo fietsen en dan opbellen. Afhankelijk van de afstand duurde het dan toch nog minstens een half uur voor de brandweer ter plaatse verscheen. En heel vaak kon deze ook nog niets doen omdat er geen water voorhanden was.
Foto 7. Ook bij een brand in het boerderijtje van P.J. Driessen in november 1936 was geen water voorhanden (bron: Limburger Koerier 7 november 1936)
Links en rechts in de dorpen waren wel zg. brandkuilen. Maar ... als het gevaar voor brand het hoogste was als bv. in hete zomers of koude winters, dan stonden deze vaak leeg of hadden maar een heel bescheiden voorraadje water. We kwamen er maar niet over uit gepraat hoe we de brand met dat apparaat in de kiem hadden kunnen smoren. Maar … toen we weer de spoorbaan over klauterden om naar huis te gaan bleek er zich nog een tragische gebeurtenis te hebben afgespeeld. In zijn haast had vader – en wij hadden er ook niet verder op gelet – zijn fiets tegen de keien van het spoor aangegooid maar kennelijk met een deel van het stuur op de rails. Dat stuk was er door de goederentrein als afgesneden afgereden. Nu wisten we ook waarom de machinist zo aan zijn stoomfluit had staan trekken. Twee dagen later kreeg Huys Sef, de baanwerker, een brief van de opzichter over het baanvak Venlo-Nijmegen, waarin hem werd verzocht een onderzoek in te stellen naar het voorwerp dat er die en die dag op de rails gelegen had ter hoogte van en juist iets verder dan wachtpost 5. Sef was nu niet wat je noemt een Schriftgeleerde. Hij kwam dan ook, zoals zo velen deden, met die brief naar mijn vader die hem een keurige brief opstelde waarin hij het gebeurde nog eens op een rij zette.
Foto 8. De familie Claassens in 1936. Zittend: Mathijs Claassens en zijn tweede echtgenote Hermina (Dien) Clabbers. Staand v.l.n.r.: Herman, Chris en Hay Claassens. De foto is genomen achter het huis bij de spoorwegovergang op de Broekhuizerdijk. Het raam gaf uitzicht op de boerderij van Lei van Rens.
Thuis gekomen vonden we Dien, die zich inmiddels verschoond had, want ze had inderdaad de volle eerste laag gekregen, in niet al te beste stemming en vader heeft het geweten. Twee dagen later kwam een inspecteur van de verzekering het Savalapparaat opnieuw vullen. Dat gebeurde gratis. Bij wijze van reclame werd dan zo’n verhaal in “Land en Vee” gezet. Blijkens dat verhaal was het aan de koelbloedigheid van de weledele heer Claassens en de zeer goede werking van het apparaat te danken geweest dat de boerderij (het was maar een arbeidershuisje) van de heer Van Rens niet tot de grond was afgebrand.
© Chris Claassens, 1992
